Szańkowski Bolesław (1873–1953), malarz.
Ur. 23 X w Pogwizdowie (pow. miechowski), był synem Henryka, właściciela majątku Kępie w gub. kieleckiej, i Teodory z Wężyków. Miał starsze siostry: Stefanię i Konstancję, oraz braci: Zygmunta, Feliksa, Ignacego i zmarłego w niemowlęctwie Henryka.
Po nauce w szkołach rosyjskich podjął S. w r. 1891 studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych (SSP) w Krakowie. Był tam uczniem Floriana Cynka, Izydora Jabłońskiego, Władysława Łuszczkiewicza, Jana Matejki i Józefa Unierzyskiego, a do grona jego kolegów należeli Wojciech Weiss i Alfons Karpiński. Na dorocznej wystawie SSP w r. 1894 otrzymał srebrny medal za obrazy Głowa i Martwa natura. Studia kontynuował od października t.r. w klasie L. Hertericha na ASP w Monachium; wykonywał wtedy ilustracje dla czasopisma „Jugend”. Od r. 1896 studiował w Paryżu w Académie Collarosi i Académie Julien, pod kierunkiem Jeana Paula Laurensa i Beniamina Constanta oraz portrecisty Antonia de la Gandava. W r. 1897 w TZSP wystawił swe obrazy olejne: Cyganka, Kuszenie św. Antoniego oraz dwa pt. Głowa starca. W ciągu dwu następnych lat eksponował tam obrazy: Hiszpan, Francuz, Japonka, Główka oraz Portret p. Brodowskiej, Portret p. Szerszeńskiego i Portret Pani K. W Paryżu w r. 1899 wziął udział w dorocznym Salonie Wiosennym i otrzymał wzmiankę honorową za pokazany tam obraz przedstawiający oficera napoleońskiego. Na Salonie urządzonym tamże przy Avenue Breteuil w r. 1900 otrzymał srebrny medal za Portret młodzieńca w stroju czarnobiałych huzarów pruskich. W r. 1901 wyjechał do Bombaju, aby sportretować przebywającego tam lorda Westmacot, głównodowodzącego wojsk brytyjskich w Indiach Wschodnich.
Po studiach nad twórczością dawnych mistrzów, zwłaszcza Rembrandta i Velazqueza oraz malarzy końca XVIII w., udoskonalił S. swą technikę i szybko zdobył uznanie we Francji i Wielkiej Brytanii. Malował portrety arystokratów, m.in. lorda i lady Balcaress, lady Morpeth i Angeli Forbes; na zamku Weyms pod Edynburgiem powstały portrety lorda Weyms i jego rodziny. Wystawiał w tym okresie w Pinakotece i Glastpalast w Monachium. Pracował w redakcji satyryczno-artystycznego pisma „Simplicissimus”, gdzie zamieszczał rysunki i reprodukcje własnych obrazów, głównie portretów kobiecych o symbolicznych tytułach: Pożądanie, Marzenie, Wesołość, Próżność, Portret dziecka w stylu infantki Velazqueza. Nadal wystawiał w TZSP; w r. 1909 pokazał tam Portret dziewczynki, a w l. 1910–11 Portrety Józefa Brandta i hrabiny Tyszkiewiczowej. W r. 1908 miał wystawę w Lipsku, a w r. 1911 w Monachium, gdzie zwrócił uwagę krytyki portretami kobiecymi. Niebawem otrzymał nowe zamówienia i namalował m.in. księżnę Marię Koburg (przyszłą królową Rumunii) z córką Ileaną oraz księżniczki Mignon i Elżbietę. W związku z zamówieniem na portret króla Karola I został zaproszony do Rumunii, gdzie otrzymał do dyspozycji pracownię w klasztorze w Cotroceni; namalował wtedy liczne portrety osób z otoczenia królewskiego.
W r. 1912 osiadł S. w Monachium. Powstały tam portrety arystokratów rosyjskich, ks. Cyryla i księżnej Bariatyńskiej. Po wystawie w Berlinie został zaproszony na dwór cesarski, gdzie sportretował Wilhelma II i jego żonę Augustę oraz małżonkę następcy tronu, księżnę Cecylię. Działał też w Brukseli, gdzie namalował portrety arcyksiężnej Arenberg i jej syna oraz hrabiny van der Straten. W Petersburgu sportretował cara Mikołaja II, a w Wiedniu hrabinę Larisch, księżnę Hohenloe-Schillingfuerst i Daisy von Pless. Wyjeżdżał też do majątków arystokracji i ziemiaństwa polskiego: w r. 1914 na Litwie namalował Portret Stanisławowej Radziwiłłowej, a w podkrakowskich Balicach portretował Dominika Radziwiłła i jego rodzinę. Podczas pierwszej wojny światowej przebywał w Wielkopolsce; sportretował tam hrabinę Skórzewską, a także panie Czernecką (Czarniecką) i Jezierską. W Łańcucie w r. 1917 powstał Portret Elżbiety Potockiej. Po zakończeniu wojny przebywał u Radziwiłłów w Paryżu i pobliskim Ermanonville. W Warszawie w r. 1919 pokazano jego prace na wystawie zbiorów poznańskiego kolekcjonera Z. Rosińskiego, urządzonej w salach redutowych Teatru Wielkiego.
Od l. dwudziestych S. mniej wystawiał, a jego twórczość ulegała stopniowo zapomnieniu. W r. 1925 przebywał w Poznaniu, gdzie namalował Portret generała Raszewskiego. Podczas pobytu w Warszawie udzielił wywiadu pismu „Pani” (1925 nr 5), które przy tej okazji zamieściło reprodukcje siedmiu portretów jego autorstwa (m.in. Portret narzeczonej i Portret córki Heleny). W r. 1926 namalował Portret Ignacego Paderewskiego. Wystawiał t.r. w Genewie oraz wyjeżdżał do Wielkiej Brytanii, Francji i USA. W r. 1927 odwiedził matkę i kilka tygodni spędził w Warszawie. Jego dużą wystawę urządzono w r. 1928 w TZSP oraz Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi. Na Salonie TZSP w r. 1929 otrzymał dyplom honorowy. Nadal portretował, m.in. w r. 1938 sopranistkę Elsę Oehme-Foerster. W l. trzydziestych kupił dom w Fischbachau Aurach w Bawarii. W okresie drugiej wojny światowej, z nieznanych powodów, przebywał przez dłuższy czas w areszcie domowym. Zmarł w marcu 1953 w szpitalu w Tegernsee w Bawarii, został pochowany 13 III na cmentarzu parafialnym w Fischbachau (grób niezachowany).
S. przed r. 1913 poślubił Niemkę, z którą miał córki: Adrienne Armgard (1913–2004) i Helenę (zm. po r. 2004).
W r. 2004 obrazy S-ego Bretonka i Portret Józefa Brandta pokazano w Muz. Śląskim w Katowicach na wystawie „Artyści ze szkoły Jana Matejki”. Prace S-ego znajdują się w Muzeach Narodowych w Warszawie i Krakowie, Muz. w Pszczynie, Nowej Pinakotece w Monachium, zbiorach na zamku Wahn w Kolonii oraz zbiorach prywatnych w Polsce i za granicą (m.in. portrety rodzinne w posiadaniu wnuczki, Stefanie Czerny w Kreuth koło Tegernsee). Od l. dziewięćdziesiątych XX w. pojawiają się w polskim handlu antykwarycznym.
Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Ilustr. Enc. Trzaski, V 1928; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXX; – Artyści ze szkoły Jana Matejki. Wystawa jubileuszowa…, Kat. 2004; Blak H., Małkiewicz B., Wojtałowa E., Nowoczesne malarstwo polskie. Katalog zbiorów, Kr. 2001 cz. 1; Katalog zbiorów Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie za l. 1935, 1938, W.; Wystawa jubileuszowa Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim 1910–1911, W. 1910 poz. 263–5; – [Breza A.], Z Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie, „Świat” 1909 nr 35; Greif M., Tini Rupprecht: Porträtmalerei nach Fotografien Ende des 19. Jahrhunderts in München (praca doktorska z r. 2002 w Ludwigs-Maximilian-Universität w Monachium); Husarski W., Z Zachęty, „Tyg. Ilustr.” 1928 nr 6 s. 111; [Krzywoszewski S.], Artysta polski głośniejszy za granicą niż w ojczyźnie, „Świat” 1910 nr 21; tenże, Ostatnie portrety Bolesława Szańkowskiego, „Świat” 1927 nr 28; Lepszy L., Wystawa doroczna Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie, „Czas” 1894 nr 167; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Stępień H., Liczbińska M., Artyści polscy w środowisku monachijskim w l. 1828–1914, W. 1994; Wiercińska, Tow. Zachęty, s. 360; – Mater. do dziej. Akad. Sztuk Pięknych, II; Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim w l. 1856–1914. Materiały źródłowe, W. 2001; Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie LXXV, W. 1936 s. 22, 74, 116; Wiercińska, Katalog prac TZSP, s. 360; – „Kraj” 1900 nr 14 s. 210–11, 1901 nr 161; „Pani” 1925 nr 5 s. 11–14; „Świat” 1926 nr 31; „Tyg. Ilustr.” 1925 nr 13 s. 249 (fot.); „Wędrowiec” 1902 nr 40 s. 781; – AP w Kielcach, Oddz. w Jędrzejowie: Akta stanu cywilnego paraf. Uniejów z l. 1872–1906, akt ur. nr 92/73; Arch. ASP w Kr.: Księga świadectw; – Informacje Marii z Szańkowskich Stolzman z W. oraz Zarządu cmentarza paraf. w Fischbachau.
Jolanta Laskownicka